Najstarszym dokumentem, który wymienia Zamek Krzyżacki w Szczytnie jest dokument lokacyjny polskich bartników z 1360 roku. Początkowo była to drewniana strażnica spalona przez wojska litewskie. Dopiero po tym fakcie wzniesiono murowany Zamek. Od strony południowo-wschodniej znajdowało się Przedzamcze, a całość otoczona była murami obronnymi i fosą. Pełnił on funkcję siedziby dowódcy okręgu - prokuratora, czyli był ośrodkiem zakonnej władzy administracyjnej. Po utworzeniu w 1525 roku księstwa pruskiego Szczytno znalazło się na ważnym szlaku Królewiec - Warszawa. Oznaczało to podniesienie rangi tego miejsca, a Zamek stał się siedzibą starosty książęcego. W XVII wieku opustoszał, a 100 lat później zaczął popadać w ruinę. Ostatecznie mury Zamku rozebrano, a fosę zasypano. W 1908 roku Szczytno odwiedził Henryk Sienkiewicz, a Zamek uwiecznił na kartach "Krzyżaków" jako miejsce uwięzienia i torturowania Juranda ze Spychowa. Obecnie ruiny zostały zrewitalizowane, zabezpieczone i udostępnione do bezpłatnego zwiedzania turystom.
W latach 1936 - 1937 na miejscu dawnego Podzamcza wybudowano wg projektu architekta Kurta Fricka monumentalny ratusz. Jego wygląd miał nawiązywać do czasów średniowiecza. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów tego budynku jest Wieża, zwana "Wieżą Juranda". Każdego roku od czerwca do września każdy chętny ma możliwość pokonać ponad 100 stopni, wejść na jej szczyt i z wysokości 46 metrów obejrzeć panoramę miasta i okolicy. Dodatkowo na wchodzących czekają na poszczególnych poziomach Wieży wystawy historyczne, przyrodnicze i artystyczne. Specjalna wystawa poświęcona jest pamięci Krzysztofa Klenczona, który ze Szczytna pochodził i tutaj komponował.
Część budynku Ratusza zajmuje Muzeum Mazurskie będące jedną z placówek Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Powstało ono w 1945 roku przejmując niemal w całości zbiory powstałego w 1925 roku Heimatmuseum Kreis Ortelsburg (Muzeum Powiatu Szczycieńskiego). Zwiedzający mają możliwość obejrzenia ekspozycji stałej składającej się z 6 części. Są to:
- Historia Szczytna i okolic. Od pradziejów do współczesności. - Począwszy od zabytków pochodzących z neolitu, poprzez wpływy rzymskie na te tereny, średniowiecze, a następnie okres nowożytny mamy możliwość prześledzić historię tej ziemi. To tutaj także, prezentowane są ryciny z oryginalnego wydania "Krzyżaków" Henryka Sienkiewicza.
- Kultura ludowa Mazurów. - Jest to chyba najbogatsza w eksponaty część ekspozycji. Zobaczyć tu można wszelkiego rodzaju sprzęty używane przez cieśli i stolarzy, przez gospodarzy uprawiających role i hodujących zwierzęta, w rybołówstwie i w warsztacie tkackim. Uzupełnieniem są naczynia kuchenne i stołowe używane w gospodarstwie domowym.
- Ludowe kafle mazurskie. - Najliczniejsza kolekcja kafli mazurskich znajduje się w Muzeum w Olsztynie. W Szczytnie zobaczymy drugą, prawie tak samo liczną, kolekcję. Kafle wchodzące w skład kolekcji wytwarzane były w rodzinnych zakładach m.in. w Nidzicy i Pasymiu, a zdobione są motywami roślinnymi, geometrycznymi oraz scenkami rodzajowymi z tekstami w gwarze mazurskiej. Uzupełnieniem kolekcji są zrekonstruowane piece.
- Meble i tkaniny mazurskie. - Jest to bardzo cenna część ekspozycji na której zobaczyć można szafy zdobione motywami roślinnymi i figuralnymi, skrzynie posagowe, kredensy, kołyski, łóżko z baldachimem, fotele i krzesła. Ich wytwarzania zaprzestano na przełomie XIX i XX wieku, gdy łatwiej było nabyć produkcję przemysłową. Tkaniny natomiast to przykłady mazurskiego tkactwa wiejskiego, które odeszło w zapomnienie czasem już w XIX wieku. Co ciekawe - prezentowany na ekspozycji strój ludowy to współczesna rekonstrukcja, gdyż oryginalny nie zachował się.
- W mazurskiej kniei. - Wystawa przyrodnicza prezentująca świat ptaków i ssaków żyjących na terenie Mazur.
- Józef Balicki, Łowiectwo pasją życia. - Jest to prezentacja wieńców jeleni byków upolowanych przez Koło Łowieckie "Ryś".
https://szczytno.muzeum.olsztyn.pl/
