Zamek Pieskowa Skała to chyba jeden z najpiękniej zlokalizowanych zamków w Polsce. Otoczony lasami Ojcowskiego Parku Narodowego góruje nad doliną Prądnika. Początki tego miejsca wiążą się z Kazimierzem Wielkim, który zlecił zbudowanie w tym miejscu strażnicy. Zabudowania te nie zachowały się. W 1377 roku Zamek zostaje oddany w dzierżawę rodzinie Szafrańców, a w 1422 w zamian za królewskie długi rodzina ta otrzymuje Zamek na własność. W 1578 roku następuje gruntowna przebudowa. W jej wyniku Zamek zmienił się we wspaniałą renesansową rezydencję z dziedzińcem arkadowym i loggią widokową. W XVII i XVIII w Pieskowa Skała była niszczona przez Szwedów, a dodatkowe zniszczenia przyniosły pożary w 1718 i 1850 roku oraz wydarzenia powstania styczniowego w 1863 roku. W 1903 roku Zamek przejęła spółka założona przez Adolfa Dygasińskiego, która po przeprowadzeniu remontu prowadziła w murach Zamku pensjonat. Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęły się trwające do lat 60-tych XX wieku prace restauracyjne i konserwatorskie przywracające renesansowy charakter budowli. Po ich zakończeniu Zamek stał się siedzibą oddziału Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.
Obecnie przyjeżdżając z wizytą do Pieskowej Skały zobaczyć można dwie wystawy:
- pierwsza z nich to "Przemiany stylowe w dziejach sztuki". Jest to główna ekspozycja muzealna Zamku. Prezentowane są tu dzieła sztuki od średniowiecza do dwudziestolecia międzywojennego. Wystawa podzielona jest na dwie części zlokalizowane na pierwszym i drugim piętrze. Obok malarstwa takich artystów jak Goustave Coubert, Eugene Delacroix, Giandomenico Tiepolo czy Jacek Malczewski zobaczyć można meble, tkaniny, wyroby złotnicze, ceramiczne, szklane i metalowe.
- druga to "Historia Pieskowej Skały". Zobaczyć ją można na drugim piętrze. W jednej komnacie zgromadzono informacje przedstawiające fakty historyczne związane z tym miejscem. Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja biżuterii patriotycznej z czasów żałoby narodowej.
Zamek zwiedzać można przez cały rok. Godziny jego pracy zmieniają się sezonowo, więc warto sprawdzić je na stronie internetowej. W piątki obowiązuje zwiedzanie bezpłatne. Ja jednak odradzam przyjazd do Zamku w ten dzień z dwóch powodów: ograniczony czas zwiedzania (tylko do godziny 13:00), oraz ograniczona możliwość zobaczenia ekspozycji (ze zwiedzania wyłączone są komnaty znajdujące się na drugim piętrze za wyjątkiem ekspozycji o historii Zamku). W czasie moich wizyt na Zamku zabronione było fotografowanie we wnętrzach. Być może obecnie zakaz ten uległ już zniesieniu.
Poza zwiedzaniem Zamku warto zrobić sobie króciutki spacer w kierunku podnóża Zamku, aby zobaczyć najsłynniejszą w Polsce skałę zwaną Maczugą Herkulesa. Według legendy za pomocą tej maczugi pokonany został Smok Wawelski.
Edit 2024:
Kilka lat temu doszło do zmiany na stanowisku dyrektora Zamku Królewskiego na Wawelu. Ponieważ Zamek w Pieskowej Skale włączony jest w struktury wspomnianego Wawelu z ciekawością odwiedziłem go, aby zobaczyć jakie zmiany zaszły pod rządami nowej dyrekcji. I przyznać muszę, że są one znaczne i bardzo przyjazne dla zwiedzających. Otworzono dodatkowe przestrzenie ekspozycyjne, przez co wizyta w Zamku zabiera obecnie nieco więcej czasu. A ze spraw organizacyjnych po pierwsze zniknęły ochraniacze na obuwie, a po drugie we wnętrzach można już robić zdjęcia. Dlatego z przyjemnością uzupełniam powyższy opis zdjęciami wystaw już wcześniej prezentowanych, po czym przejdę do opisu pomieszczeń, o których nie miałem jeszcze okazji pisać.
Piętro pierwsze oraz drugie nadal zajmuje piękna i bogata w eksponaty wystawa "Europejskie style i mody w sztuce"
Na drugim piętrze nadal zobaczymy wystawę "Historia Pieskowej Skały".
Piętro drugie to również sale prezentujące wystawę "Angielskie wnętrza z kolekcją obrazów". Co prawda wystawa ta nie jest nowa, ale ja nie miałem okazji wcześniej jej zobaczyć. Po prostu nie miałem szczęścia. Obrazy tutaj pokazywane zostały podarowane w 1931 roku przez prof. Leona Pinińskiego na Wawel. W 2008 roku postanowiono prezentować ten zbiór właśnie w Pieskowej Skale.
Najnowszą ekspozycją udostępnioną zwiedzającym jest "Kultura staropolska". W ramach tej wystawy zwiedzamy pomieszczenia parteru Zamku oraz kaplicę i kryptę. Poprzez eksponaty dotyczące kilku aspektów dawnego życia przybliża nam bogactwo tradycji szlacheckich. Na mnie największe wrażenie zrobiła sala prezentująca genealogiczną galerię portretów rodu Sapiehów. Powstała ona do kościoła św. Anny w Kodniu i zawiera 72 obrazy prezentujące kolejnych członków tego rodu.
Dla społeczeństwa Rzeczpospolitej ważnym elementem życia była religia w największym stopniu reprezentowana przez kościół katolicki. Ten aspekt staropolskich tradycji poznajemy w kaplicy św. Michała. Została ona dobudowana do murów zamku górnego w połowie XVII w. Jej wystrój ścian pochodzi z okresu budowy, ale nie zachowało się nic z oryginalnego wyposażenia tego miejsca. Prezentowany w jej wnętrzu barokowy ołtarz pochodzi z pałacu w Krosnowicach i trafił do zbiorów wawelskich w 1954 roku. Uzupełnieniem ekspozycji są przedmioty sakralne w postaci krzyży procesyjnych, malarstwa i wyroby złotnicze wykorzystywane podczas liturgii.
Tak dawnej jak i dziś, nieuchronną częścią każdego życia jest śmierć. Dlatego tradycji z nią związanych nie mogło zabraknąć w ramach tej wystawy. W znajdującej się pod kaplicą krypcie zamkowej nigdy nie doszło do pochówku. To co zobaczymy w tych przestrzeniach zostało do Pieskowej Skały przywiezione z innych lokalizacji. Największe zainteresowanie wzbudzają przepiękne sarkofagi Adama Hieronima Sieniawskiego i jego trzech synów. Powstały w XVII wieku i pochodzą z Brzeżan niedaleko Lwowa. Towarzyszą im umieszczone na ścianach portrety trumienne, będące typowym dla staropolskiej szlachty elementem tradycji pochówkowej.
https://pieskowaskala.eu/
